ธุรกิจ กลยุทธ์ และกระบวนการดำเนินธุรกิจ

1. ตลาดพาณิชย์อิเล็กทรอนิกส์และตลาดทั่วไปแตกต่างกันอย่างไร

     พาณิชย์อิเล็กทรอนิกส์มีองค์ประกอบและมีผู้มีส่วนร่วมที่คล้ายกับตลาดทั่วไป เพียงแต่พาณิชย์อิเล็กทรอนิกส์เป็นการรวบรวมเทคโนโลยีการแลกเปลี่ยนข่าวสารข้อมูลกับเทคโนโลยีการสื่อสารและขั้นตอนต่างๆ ในการค้าไว้ด้วยกัน พาณิชย์อิเล็กทรอนิกส์สามารถทำให้ตลาดมีความใกล้เคียงกับตลาดแบบสมบูรณ์ (Perfect Market) เพราะผู้ซื้อผู้ขายสามารถเปรียบเทียบและตรวจเช็คข้อมูลของกันและกันได้ ทำให้เกิดการแข่งขันกันอย่างเต็มที่ทั้งในด้านราคา คุณภาพ และบริการ ก่อนการตัดสินใจซื้อสินค้า

2. จะเริ่มต้นทำธุรกิจบนอินเทอร์เน็ตอย่างไร

     เนื่องจากธุรกิจบนอินเทอร์เน็ตเป็นสิ่งที่ดึงดูดและมีความน่าสนใจอย่างมากในช่วงเวลาที่ผ่านมาสำหรับ ผู้ที่เข้ามาใหม่และผู้ที่ต้องการปรับปรุงกิจการเดิมที่มีอยู่แล้ว สรุปขั้นตอนในการเริ่มต้นการทำธุรกิจบนอินเทอร์เน็ตได้ดัง นี้

1.  พิจารณาความพร้อมของบริษัท
     พิจารณาว่าจะพัฒนาเว็บไซต์มาเพื่อวัตถุประสงค์ใด เช่นเพื่อประชาสัมพันธ์บริษัท ประชาสัมพันธ์สินค้า หรือว่าเพื่อมุ่งขายสินค้าโดยตรง ซึ่งแต่ละวัตถุประสงค์ก็จะมีองค์ประกอบภายในเว็บไซต์ต่างๆกัน ทำให้ต้องมีการกำหนดระยะเวลาในการดำเนินงานโดยละเอียด เพื่อให้มีแผนการทำงานที่แน่นอน

2.  เลือกสินค้าที่จะจำหน่าย
     ควรศึกษาถึงความเป็นไปได้ของสินค้าที่จะจำหน่าย ดูสภาพตลาดว่ามีสินค้าประเภทเดียวกันนี้ในท้องตลาดมากน้อยเพียงใด แล้วนำมาวิเคราะห์เปรียบเทียบกับสินค้าของเรา เพื่อศึกษาหาความเป็นไปได้ในการเจาะตลาดนั้นๆ ไม่จำเป็นต้องเป็นสินค้าที่หาซื้อได้ยากเท่านั้นอาจเป็นสินค้าที่มีจำหน่ายอยู่แล้ว เพียงแต่เพิ่มช่องทางจำหน่ายเท่านั้น สินค้าที่จะจัดจำหน่าย ราคาต้องไม่สูงเกิน ไป และสามารถจัดส่งได้สะดวก สินค้าที่จำหน่ายผ่านอินเทอร์เน็ตจะแบ่งได้เป็นสองรูปแบบคือ สินค้าที่จับต้องได้ (Physical Goods) คือสินค้า ทั่วๆไป และสินค้าที่จับต้องไม่ได้ (Digital Goods) เช่นเพลง ซอฟต์แวร์ ข้อมูล และการบริการ (Services)

3.  พัฒนาเว็บไซต์
     จะทำธุรกิจพาณิชย์อิเล็กทรอนิกส์ได้ เป็นที่แน่นอนว่าสิ่งที่จะขาดไม่ได้เลยก็คือ เว็บไซต์ การพัฒนาเว็บไซต์ประกอบด้วยขั้นตอนหลักๆ ดังต่อไปนี้

     ในเรื่องของการพัฒนาเว็บไซต์นี้ ขอแนะนำให้ปรึกษาผู้มีความรู้ในด้านนี้เพื่อเป็นการเริ่มต้น เนื่องจากในปัจจุบันมีการแข่งขันสูง จึงทำให้ราคาไม่แพง นอกจากนั้นผู้ให้บริการเหล่านั้นยังมีประสบการณ์ในการพัฒนามาและยังมีทรัพยากรที่งพร้อมเพียงอีกด้วย

1.  การรับและบริหารการสั่งซื้อ

     ท่านสามารถใช้บริการทั้งของรัฐคือการสื่อสารแห่งประเทศไทยและเอกชน ซึ่งจะมีบริการให้ท่านอยู่แล้ว สำหรับการประกอบการค้าบนอินเทอร์เน็ต ถ้าท่านเลือกบริษัทรับจัดส่งที่มีบริการติดตามสินค้าด้วยยิ่งเป็นข้อดีใน การให้บริการไปในตัวด้วย

2.  ดำเนินการทางด้านภาษีให้ถูกต้อง
ดังที่กล่าวไว้แล้วในหัวข้อ 4.4

3. ช่วงเวลาใดที่เหมาะสมสำหรับการเริ่มต้นธุรกิจพาณิชย์อิเล็กทรอนิกส์

     ช่วงเวลาที่เหมาะสมที่สุดสำหรับการเริ่มต้นทำพาณิชย์อิเล็กทรอนิกส์ ก็คือเมื่อคุณสำรวจตัวเองแล้วพบว่ามีศักยภาพและความพร้อมเพียงพอ อย่าลังเลรีรอ ถึงแม้ว่าพาณิชย์อิเล็กทรอนิกส์ได้เกิดขึ้นมาระยะหนึ่งแล้ว แต่ก็ยังถือว่าเป็นสิ่งที่ใหม่มาก ยังต้องอาศัยการเรียนรู้และปรับตัวของสังคมอีกนานพอสมควรกว่าจะทำให้นวัตกรรมนี้แพร่หลายและเป็นที่ยอมรับมากขึ้นจนสามารถนำไปประยุกต์ใช้กับด้านอื่นๆได้อย่างมีประสิทธิภาพ แม้แต่บริษัทยักษ์ใหญ่หลายๆแห่งในประเทศสหรัฐอเมริกาเอง ในช่วงแรกที่เข้าสู่ระบบนี้ก็ยังประสบปัญหาและเสียเวลาในการปรับกระบวนการทำงานและวัฒนธรรมในองค์กรเป็นอย่างมาก ดังนั้นการเข้าสู่ระบบนี้ได้เร็วเท่าไหร่ย่อมหมายถึงว่าเวลาและโอกาสที่จะใช้ในการเรียนรู้และปรับตัวก็มีมากขึ้นเท่านั้น ซึ่งเมื่อถึงเวลาที่ทั่วโลกพร้อม คุณก็จะพร้อมแล้วเช่นกัน
      อีกประการหนึ่งคือ ผู้ใช้อินเทอร์เน็ตมีอัตราการเติบโตที่รวดเร็วทำให้การกระจายข่าวบนชุมชนอินเทอร์เน็ตทำได้รวดเร็ว ซึ่งย่อมเป็นผลดีแก่ผู้บุกเบิกหรือริเริ่มอะไรใหม่ๆ เพราะจะได้รับการกล่าวถึงเป็นอย่างมาก ทำให้ได้เปรียบในเรื่องของชื่อเสียงและภาพพจน์ของบริษัท

4. การทำพาณิชย์อิเล็กทรอนิกส์ต้องใช้เงินลงทุนเบื้องต้นมากน้อยเพียงใด

     คำตอบในข้อนี้ขึ้นอยู่กับปัจจัยหลายๆประการ เช่น ขนาดและความซับซ้อนของเว็บไซต์ แผนการตลาดและประชาสัมพันธ์ เป็นต้น แต่ถ้าพูดถึงงบประมาณหลักๆที่จำเป็นต้องมีไว้ในกรณีที่ต้องการมีเว็บไซต์เป็นของตนเอง คืองบประมาณสำหรับคอมพิวเตอร์ ซอฟต์แวร์ ค่าจ้างในการทำเว็บไซต์ ค่าดูแลรักษาเว็บไซต์ และ ค่าโฆษณา เป็นต้น โดยรวมแล้วอยู่ประมาณหลักแสนถึงล้านบาท อย่างไรก็ดีสำหรับผู้มีเงินทุนน้อย ไม่เพียงพอสำหรับวิธีนี้ ทางเลือกอื่นก็มี เช่น การสร้างเว็บไซต์บน Free Homepage หรือ การเข้าไปร่วมเป็นส่วนหนึ่งในไซเบอร์มอลล์ (Cyber Mall) ซึ่ง สองแบบหลังนี้ใช้เงินทุนน้อยกว่า เพราะไม่ต้องเสียค่าใช้จ่ายในส่วนของ ค่าซอฟต์แวร์ ค่าจ้างแรงงาน หรือ ค่าดูแลรักษาอุปกรณ์ต่างๆ แต่ก็มีข้อจำกัดบางประการ ดังจะกล่าวในหัวข้อต่อๆไป อย่างไรก็ตามไม่ว่าคุณจะเลือกแบบไหน ข้อดีของพาณิชย์อิเล็กทรอนิกส์ก็คือ เงินลงทุนที่ใช้นั้นน้อยกว่าที่ใช้สำหรับการมีร้านหรือธุรกิจแบบกายภาพเป็นอย่างมาก

5. จะเลือกเทคโนโลยีและซอฟต์แวร์ให้เหมาะสมกับธุรกิจได้อย่างไร

      เกณฑ์การเลือกเทคโนโลยีและซอฟต์แวร์ให้เหมาะสมกับธุรกิจขึ้นอยู่กับหลายปัจจัย หนึ่งในนั้นคือ ขนาดของธุรกิจที่ตั้งใจไว้ ถ้าตั้งใจทำเว็บไซต์ขนาดใหญ่หลายสิบหน้า มีลูกค้าเยี่ยมชมซื้อสินค้าตลอด 24 ชั่วโมง ก็จำเป็นที่จะต้องใช้เทคโนโลยีและซอฟต์แวร์ขั้นสูงที่มีประสิทธิภาพและราคาสูงกว่าซอฟต์แวร์สำหรับเว็บไซต์ที่มีอยู่ไม่กี่หน้า งบประมาณก็เป็นอีกปัจจัยหนึ่งที่สำคัญ ซึ่งแน่นอนว่างบประมาณน้อยย่อมมีทางเลือกที่จำกัดกว่า
      การประเมินจากประเภทของกลุ่มลูกค้าเป้าหมายก็สามารถช่วยในการตัดสินใจได้ ถ้าเว็บไซต์เป็นแบบ B2C ซอฟต์แวร์ที่ต้องใช้ก็จะแตกต่างจากสำหรับ B2B เช่น ซอฟต์แวร์สำหรับ B2C จะต้องมีในส่วน ของภาษีการค้า ภาษีมูลค่าเพิ่ม และค่าขนส่ง เป็นต้น แต่ในส่วนของ B2B ตรงนี้อาจไม่จำเป็น เพราะสามารถทำได้ใน Extranet
      ทั้งนี้และทั้งนั้น ขอให้คำนึงถึงความคุ้มค่าเป็นหลัก ช่วงเริ่มต้นนี้ไม่จำเป็นต้องมีเทคโนโลยีหรือซอฟต์แวร์ที่ทันสมัยที่สุด ขึ้นอยู่กับความจำเป็นจริงๆมากกว่า ขอให้ตอบสนองคุณลักษณะพื้นฐานต่างๆที่คุณต้องการใช้ได้ทั้งหมดก็พอ เทคโนโลยีนั้นเปลี่ยนแปลงอยู่เสมอ เลือกที่ใช้ประโยชน์ได้เพียงพอ แล้วเลือกที่จะอัพเกรดในภายหลัง เมื่อถึงเวลาที่ต้องรองรับการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นจะดีกว่า
      เมื่อได้เทคโนโลยีและซอฟต์แวร์ที่ต้องการแล้ว ขั้นตอนต่อไปก็คือ การติดตั้งระบบ ซึ่งอาจมีผู้สงสัยว่าควรเลือกที่จะทำด้วยตัวเองหรือจะจ้างบริษัทภายนอกมาดำเนินงานให้ทั้งหมด คำตอบก็ขึ้นอยู่กับความสำคัญของพาณิชย์อิเล็กทรอนิกส์ต่อองค์กรของคุณ และข้อที่ต้องพิจารณาอื่นๆอีกหลายประการ ซึ่งทั้งสองวิธีก็มีข้อดีและข้อเสียแตกต่างกันไป
      หากต้องการสร้างระบบพาณิชย์อิเล็กทรอนิกส์ขึ้นจากทีมงานภายในบริษัทเอง บริษัทจำเป็นต้องจ้างวิศวกรคอมพิวเตอร์ที่มีความสามารถสูง ซึ่งข้อดีของวิธีนี้คือ ความยืดหยุ่นของระบบมีสูง และสามารถพัฒนาระบบให้เข้ากับธุรกิจได้ดีกว่าและสามารถปรับเปลี่ยนระบบได้ตามความต้องการ อย่างไรก็ดี จุดอ่อนของวิธีนี้ก็คือ ความจำเป็นที่ต้องจ้างบุคลากรที่มีความรู้ความสามารถสูงในด้านเทคโนโลยีไว้ภายในบริษัท ซึ่งเสียค่าใช้จ่ายสูง และอาจมีปัญหาเรื่องการรักษาบุคลากรเอาไว้อีกด้วย เพราะผู้เชี่ยวชาญด้านนี้เป็นที่ต้องการของตลาดอย่างมาก แต่หากว่าบริษัทของคุณมีขนาดใหญ่พอสมควรและพิจารณาแล้วว่าพาณิชย์อิเล็กทรอนิกส์เป็นเครื่องมือที่สำคัญของบริษัท ทางเลือกนี้ก็น่าจะจำเป็น
      อีกวิธีหนึ่งคือ การมอบหมายให้บริษัทที่เชี่ยวชาญในด้านนี้รับผิดชอบ (Outsource) ข้อดีของวิธีนี้อยู่ตรงที่ช่วยลดปัญหาเรื่องการบริหารบุคลากรและอาจมีต้นทุนต่ำกว่าในกรณีที่ไม่มีการไม่แก้ไขหรือปรับปรุงระบบบ่อยเกินไปนัก ส่วนข้อเสีย ก็คือ การสื่อสารกับบริษัทภายนอกมักทำได้ไม่เต็มที่เท่ากับการสื่อสารกับบุคลากรภายใน ซึ่งอาจทำให้ระบบที่ได้ไม่สามารถตอบสนองความต้องการของธุรกิจได้อย่างเต็มที่
      ประการสุดท้ายเรื่องของความรู้ที่จำเป็นสำหรับผู้ประกอบการ ถ้าหากคุณไม่ได้คิดจะสร้างทุกอย่างขึ้นมาจากสองมือของคุณเองแล้ว ความรู้พื้นฐานทางคอมพิวเตอร์และพาณิชย์อิเล็กทรอนิกส์ก็เพียงพอแล้ว ไม่จำเป็นต้องเข้าคอร์สเรียนโปรแกรมคอมพิวเตอร์ซับซ้อนเพิ่มเติม ณ เวลานี้แต่ละบริษัทต่างให้ความสำคัญกับความง่ายและสะดวกสบายในการทำพาณิชย์อิเล็กทรอนิกส์เป็นอันดับต้นๆอยู่แล้ว

6. มูลค่าพาณิชย์อิเล็กทรอนิกส์ในประเทศไทยมีมากน้อยเพียงใด

     เมื่อผู้ผลิต ผู้ขาย และลูกค้า เข้ามาอยู่ในระบบการติดต่อที่เชื่อมโยงถึงกันทั่วโลกภายในเสี้ยววินาที ก่อให้เกิดการซื้อขายอย่างคล่องตัว ปริมาณเงินหมุนเวียนในระบบเศรษฐกิจเพิ่มมากขึ้น จากการสำรวจของบริษัท International Data Corporation ได้ประมาณมูลค่าการค้าผ่านทางอิเล็กทรอนิกส์ของประเทศต่างๆในปี พ.ศ. 2546 ไว้ดังนี้

ตารางที่ 1 คาดการณ์มูลค่าพาณิชย์อิเล็กทรอนิกส์ปี 2546 โดย Information Data Center Co., Ltd.

7. ธุรกิจพาณิชย์อิเล็กทรอนิกส์ในประเทศไทยมีมากน้อยเพียงใด

     เนื่องจากพาณิชย์อิเล็กทรอนิกส์เข้ามามีบทบาทสำคัญอย่างยิ่งต่อการทำธุรกิจในปัจจุบัน ศูนย์พัฒนาพาณิชย์อิเล็กทรอนิกส์ จึงได้ทำการสำรวจกลุ่มตัวอย่างจากรายชื่อเว็บไซต์คนไทยทั้งสิ้นจำนวน 6,460 เว็บไซต์ ระหว่างช่วงเดือน มกราคม – พฤษภาคม พ.ศ. 2544 พบว่ามีเพียงร้อยละ 11 เท่านั้นที่ได้มีการนำระบบพาณิชย์อิเล็กทรอนิกส์มาใช้ในเว็บไซต์

รูปที่ 1 ประเภทอุตสาหกรรมที่มีเว็บไซต์พาณิชย์อิเล็กทรอนิกส์มากที่สุด 3 อันดับแรก

     กลุ่มธุรกิจที่มีการทำพาณิชย์อิเล็กทรอนิกส์ผ่านทางอินเทอร์เน็ตมากที่สุด ได้แก่ ธุรกิจการท่องเที่ยว โดยคิดเป็นร้อยละ 26 รองลงมาคือ ธุรกิจคอมพิวเตอร์และอินเทอร์เน็ต ร้อยละ 15 และธุรกิจเครื่องนุ่งห่มตามมาเป็นอันดับที่ 3 ที่ร้อยละ 8 (รูปที่ 1)

     ในการสำรวจได้แบ่งระดับการประกอบพาณิชย์อิเล็กทนร้อยละ 12 ร้อยละ การใช้พาณิชย์อิเล็กทรอนิกส์ในเว็บไซต์ต่างๆ ออกเป็น 5 ระดับ ดังนี้ (รูปที่ 2)

รูปที่ 2 ระดับการประกอบพาณิชย์อิเล็กทรอนิกส์

     ระดับที่ 1  มีเฉพาะระบบเลือกซื้อสินค้า คือเว็บไซต์ที่เฉพาะระบบการเลือกสินค้าเท่านั้น แต่ยังไม่ระบุการชำระเงินหรือการส่งสินค้าไว้ เว็บไซต์ประเภทนี้มีประมาณร้อยละ 21
    ระดับที่ 2  มีระบบเลือกซื้อสินค้า ชำระเงินออฟไลน์ ไม่ระบุการขนส่ง คือเว็บไซต์ที่มีระบบการเลือกสินค้า และบอกวิธีการชำระเงินไว้ แต่ไม่ใช่การชำระเงินผ่านทางอินเทอร์เน็ต (เช่น ชำระเงินกับพนักงานส่งสินค้า หรือชำระเงินผ่านการโอนเงินเข้าบัญชีธนาคาร เป็นต้น) และยังไม่มีการระบุการขนส่ง ระดับที่ 2 นี้ มีเว็บไซต์คิดเป็นประมาณร้อยละ 15
     ระดับที่ 3  มีระบบเลือกซื้อสินค้า ชำระเงินออฟไลน์ ระบุการขนส่ง คือ เว็บไซต์ที่มีระบบการเลือกสินค้า มีวิธีการชำระเงินที่ไม่ใช่ผ่านระบบอินเทอร์เน็ต และมีการระบุวิธีการขนส่งสินค้า ซึ่งมีอยู่ร้อยละ 19
     ระดับที่ 4  มีระบบเลือกซื้อสินค้า ชำระเงินออนไลน์ ไม่ระบุการขนส่ง คือเว็บไซต์ที่มีระบบเลือกสินค้า สามารถชำระเงินผ่านทางอินเทอร์เน็ตได้ (โดยการใช้บัตรเครดิตได้) แต่ไม่มีวิธีการขนส่งระบุไว้ ซึ่งส่วนใหญ่ประเภทนี้จะเป็นเว็บไซต์เกี่ยวกับงานด้านบริการ เช่น ด้านการท่องเที่ยวและโรงแรมที่ไม่จำเป็นต้องมีการขนส่งสินค้า มี ประมาณร้อยละ 18
     ระดับที่ 5  มีระบบเลือกซื้อสินค้า ชำระเงินออนไลน์ ระบุการขนส่ง เว็บไซต์ที่มีระบบเลือกสินค้า ลูกค้าสามารถชำระเงินผ่านทางอินเทอร์เน็ตได้ และยังมีวิธีการขนส่งระบุเอาไว้อย่างชัดเจน มีประมาณร้อยละ 29

วิธีการชำระเงินของผู้ประกอบพาณิชย์อิเล็กทรอนิกส์ของประเทศไทย
     สำหรับวิธีการชำระเงินที่นิยมใช้ในเว็บไซต์เหล่านี้ จะเห็นได้ว่าส่วนใหญ่นิยมการชำระเงินโดยใช้บัตรเครดิต โดยการจัดอันดับพบว่านิยมชำระเงินผ่านทางบัตรเครดิตวีซ่า มาสเตอร์ และอเมริกันเอ็กซ์เพรส คิดเป็นร้อยละ 64, 62, และ 40 ตามลำดับ รองลงมาคือการโอนเงินผ่านบัญชีธนาคารหรือการตัดบัญชีธนาคารของลูกค้า คิดเป็นร้อยละ 39 นอกจากนั้นก็เป็นวิธีการอื่นๆ อีกเช่น การชำระเงินกับผู้ส่งสินค้าโดยตรง ชำระเงิน ณ ที่ทำการไปรษณีย์ ชำระเงินโดยเช็ค ธนาณัติ หรือตั๋วแลกเงิน รวมทั้งการชำระเงินผ่านบัตรเครดิตอื่นๆ ทั้งของในและต่างประเทศ เป็นต้น

การจัดส่งสินค้าและบริการของผู้ประกอบพาณิชย์อิเล็กทรอนิกส์ของประเทศไทย
     ในเรื่องการส่งสินค้า เว็บไซต์ของคนไทยที่มีการทำอินเทอร์เน็ตคอมเมอร์ซส่วนใหญ่จะนิยมการส่งสินค้าผ่านบริการของบริษัทที่รับทำหน้าที่ส่งสินค้าและพัสดุ โดยอันดับแรกที่นิยมใช้บริการกันมาก คือ การสื่อสารแห่งประเทศไทย คิดเป็นร้อยละ 48 รองลงมาคือ บริษัท DHL บริษัท UPS และ บริษัท Federal Express คิดเป็นร้อยละ 23, 21, และ15 ตามลำดับ
ภาษาที่ใช้ในเว็บไซต์พาณิชย์อิเล็กทรอนิกส์ของประเทศไทย
      สำหรับภาษาที่ใช้ในเว็บไซต์ต่างๆ ของคนไทยนั้น ร้อยละ 66 ใช้เป็นภาษาอังกฤษทั้งหมด ที่เหลือร้อยละ 34 ใช้ทั้งภาษาไทยและภาษาอังกฤษ

8. ก่อนจะเริ่มธุรกิจพาณิชย์อิเล็กทรอนิกส์ต้องทำอย่างไร

1. สำรวจตัวเอง เพื่อค้นหาจุดอ่อน/จุดแข็งของสิ่งต่างๆ ดังต่อไปนี้